Στην Αμερική, η μάχη της διαδοχής του Μπαράκ Ομπάμα έχει ανάψει, με την κούρσα των επιγόνων να έχει αρχίσει τόσο στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών όσο και σε αυτό των Ρεπουμπλικάνων. Κανείς δεν ξέρει πως θα μείνει στην Ιστορία ο σημερινός αμερικανός πρόεδρος. Η αλήθεια είναι ότι είχε κάποια εξαιρετικά επιτεύγματα όπως την επαναπροσέγγιση με την Κούβα και το Ιράν, ότι «απαλλάχθηκαν» από τον Μπιν Λάντεν, τον Καντάφι και τον Μουλάς Ομάρ και ότι οι δικτάτορες της Τυνησίας και της Αιγύπτου ανήκουν στην ιστορία. Εκ πρώτης όψεως, ο Πρόεδρος Ομπάμα, δηλαδή, πιστώνεται από εντυπωσιακά ιστορικά γεγονότα. Οδηγούν, όμως, όλα σε έναν καλύτερο κόσμο;
Το μέτωπο της Συρίας αποδεικνύεται το Βιετνάμ του Ομπάμα.
Ο Μπιλ Κλίντον έγραψε στα απομνημονεύματα του ότι δεν υπολόγισε καλά την τραγωδία της Σομαλίας ούτε αυτή της Ρουάντα το 1994. Αντιστοίχως, όταν ο Μπαράκ Ομπάμα γράψει τα δικά του απομνημονεύματα, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα περιγράψει την τραγωδία της Συρίας, και την ευθύνη της Αμερικής σ’ αυτή.
Το πρόβλημα της Συρίας, είναι αλήθεια, δεν έχει εγκλωβίσει μόνο την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Τα προβλήματα που έχει προκαλέσει τόσο στην Τουρκία, όσο και στην Ευρώπη, και ασφαλώς στη χώρα μας, που εισπράττει μεγάλο μέρος του μεταναστευτικού κύματος από τη χώρα είναι τεράστια.
Ωστόσο, για το μεγαλύτερο μέρος τους μοιάζει να ευθύνεται κυρίως η Αμερική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αρχική πρόθεση του Μπαράκ Ομπάμα, στη Συρία, ήταν να τελειώνει το συντομότερο δυνατό με τον Μπασάρ Αλ Άσαντ, επηρεασμένος από την Αραβική Άνοιξη και τη γρήγορη πτώση των καθεστώτων στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Όμως, ιδιαίτερα το μέτωπο της Συρίας αποδεικνύεται το Βιετνάμ του Ομπάμα ή η Βοσνία αναλόγως όπως το βλέπει κανείς. Η αμφισημία του στη στήριξη της αντιπολίτευσης στη Συρία, σε συνδυασμό με την επέκταση του Ισλαμικού Κράτους, εγκλώβισαν τη στρατηγική του προέδρου Ομπάμα αλλά και αυτή του Υπουργού των Εξωτερικών Τζον Κέρι την οποία έψεξε και ο πρώην Υπουργός Αμύνης του Ρομπερτ Γκέιτς. Δυστυχώς τόσο για την Ευρώπη όσο και για τους ίδιους του Σύρους, η στρατηγική Ομπάμα φαίνεται να είναι τόσο αμφίθυμη και αντιφατική που εγκλωβίζει την Ευρώπη και φέρνει στο προσκήνιο θέματα ακανθώδη όπως η συνοχή, η ενσωμάτωση, η συνύπαρξη με τον πλέον σκληρό τρόπο που δείχνει ότι η Ε.Ε είναι σαφώς απροετοίμαστη.
Η στρατηγική Ομπάμα εγκλωβίζει την Ευρώπη.
Γιατί όμως ο Πρόεδρος Ομπάμα είναι υπεύθυνος; Πρώτα από όλα είναι υπεύθυνος σε μακροσκοπικό επίπεδο. Έχει να αντιμετωπίσει την εμπλοκή της Τουρκίας, η οποία και αυτή αναδιατάχθηκε αναλόγως της κάθε φορά συγκυρίας. Στην αρχή, η Τουρκία ενίσχυε και αυτή πολιτικές δυνάμεις εναντίον του Άσαντ, δυνάμεις οι οποίες εν τέλει κατέληγαν να συμμαχούν με το Ισλαμικό Κράτος. Στη συνέχεια, στο πολιτικό παζλ της περιοχής ενεπλάκησαν και Κούρδοι του Ιράκ, στους οποίους η διοίκηση Ομπάμα παρέσχε βοήθεια, για να βρει απέναντί της σθεναρή αντίθεση εκ μέρους της τουρκικής κυβέρνησης.
Δεύτερον, η στρατηγική Ομπάμα-Κέρι χρειάζεται πλέον να αντιμετωπίσει ως πρόβλημα την πολυδιάσπαση της αντιπολίτευσης της Συρίας. Πριν την εισβολή στη χώρα του Ισλαμικού Κράτους, η διοίκηση Ομπάμα διά του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, είχε υποσχεθεί την παροχή 500 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο στην αντιπολίτευση του Άσαντ, με σκοπό τη στρατολόγηση και εκπαίδευση 5.000 μαχητών το χρόνο, με ορίζοντα αναθεώρησης αυτού του δόγματος το 2018. Ωστόσο, μόλις τον περασμένο Απρίλιο έγινε κατορθωτό να στρατολογηθούν 150 όλοι κι όλοι μαχητές. Η αρχική σκέψη της τότε υπουργού, Χίλαρι Κλίντον, ήδη από το 2011, ήταν να ενισχυθεί άμεσα η συριακή αντιπολίτευση, μαζί με δυνάμεις μαχητών εναντίον του Άσαντ. Ο σκοπός ήταν να γίνει κάτι ανάλογο με τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς το 1995 στη Βοσνία: να συρθεί δηλαδή σε γρήγορες διαπραγματεύσεις ο Άσαντ. Όμως, η αναποφασιστικότητα του Ομπάμα, ενισχυμένη από τη συνθετότητα των προβλημάτων της περιοχής, άφησαν χώρο στους τζιχαντιστές να μπουν επιθετικά στο παιχνίδι εξουσίας και όχι μόνο αυτό: οι πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή αναφέρουν ότι ορισμένες πολιτοφυλακές εξοπλισμένες από την Αμερικανική Κυβέρνηση όπως η Τζας αλ Νασρ βρίσκονται πια στην αντίπερα όχθη και μάχονται εναντίον των Αμερικανών.
Ορισμένες πολιτοφυλακές εξοπλισμένες από την Αμερικανική Κυβέρνηση όπως η Τζας αλ Νασρ μάχονται εναντίον των Αμερικανών.
Τρίτον, ο Ομπάμα έχει πλέον να αντιμετωπίσει ένα διαλυμένο συριακό κράτος, στο οποίο ο Άσαντ, με την υποστήριξη των Αλεβιτών, ελέγχει ακόμα ένα μέρος της Δαμασκού. Τα εγκλήματα του Ισλαμικού Κράτους, βεβαίως, έχουν κρύψει αυτά του Άσαντ. Κι όμως. Ο πρόεδρος της Συρίας είναι αυτός που έχει κάνει χρήση χημικών εναντίον αντιπάλων του. Επίσης, είναι υπεύθυνος για την ανακοπή ανεφοδιασμού και τις λεγόμενες πολιορκίες πείνας προς μεγάλο μέρος των πολιτών της χώρας του. Τα εγκλήματα αυτά, και άλλα, εναντίον πολιτικών του αντιπάλων, δεν τον κάνουν καλύτερο ηγέτη σε σχέση με τους ηγέτες του Ισλαμικού Κράτους. Πάντως, η πρόσφατη συμφωνία της διεθνούς κοινότητας με το Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα έδωσε «ανάσα» στο καθεστώς Άσαντ, το οποίο ελπίζει πια ότι θα στηριχθεί από ο Ιράν, μάλιστα με τις ευλογίες των Αμερικανών.
Τα εγκλήματα του Ισλαμικού Κράτους έχουν κρύψει αυτά του Άσαντ.
Τέταρτον και κυριότερο πρόβλημα του Ομπάμα, είναι το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο προέκυψε από τον «γάμο» ακραίων στοιχείων εντός της Αλ-Κάιντα και πρώην αξιωματικών του Σαντάμ Χουσεϊν. Αυτή τη στιγμή, το Ισλαμικό Κράτος μεγαλώνει και προβάλλει ως ο «μοναδικός» προστάτης του σουνιτικού στοιχείου στην περιοχή. Ιδιαίτερα μετά τη συμφωνία των ΗΠΑ με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, το Ισλαμικό Κράτος έχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να στρατολογεί όσους είναι εναντίον του Άσαντ και του Ιράν. Κύκλοι προσκείμενοι στον Μπαράκ Ομπάμα, πάντως, δείχνουν να κατανοούν ότι η συμφωνία με το Ιράν δεν σημαίνει ότι οι Ιρανοί θα συνδράμουν ενεργά εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (κάτι που μένει να δούμε αν θα επαληθευτεί). Το θέμα αυτό, όμως, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το τι θα κάνει ο αμερικανός πρόεδρος τους λίγους μήνες που απομένουν για την ολοκλήρωση της θητείας του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν έχει δικαίωμα επανεκλογής και ότι θα κληροδοτήσει, μια εκκρεμότητα τις διαστάσεις της οποίας κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Ίσως ο ίδιος ο αμερικανός πρόεδρος πρέπει να παραδεχτεί ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν είναι όπως η Αλ-Κάιντα του 2006, άρα ότι ο πόλεμος εναντίον του πρέπει να είναι διαφορετικός.
Σε συνύπαρξη με τα παραπάνω κεφαλαιώδη στρατηγικού χαρακτήρα ζητήματα έρχεται το φλέγον θέμα της πόλης Χαλέπι της μεγαλύτερης Συριακής πόλης που είναι περικυκλωμένη από τον Ρωσικό και Συριακό Στρατό αυτές τις ημέρες, η συμφωνία του Μονάχου για εκεχειρία αλλά και το πάγωμα των συνομιλιών της Γενεύης. Όπως εύστοχα το έθεσε ο έγκριτος αρθρογράφος Ροτζερ Κόεν: «το Χαλέπι κινδυνεύει να γίνει το Σαράγεβο της Συρίας». Οι πρόσφατες εξελίξεις σε στρατιωτικό επίπεδο δείχνουν ότι η εκπεφρασμένη πρόθεση και στρατηγική της Διοίκησης Ομπάμα για την Συρία δίχως τον Άσαντ είναι όνειρο θερινής νυχτός και ενόσω ο Υπουργός Τζον Κέρι διαπραγματευόταν με την «μετριοπαθή» αντιπολίτευση για να προσέλθει στις συνομιλίες η Ρωσική-Ιρανική-Συριακή στρατιωτική συμμαχία προχωρά από νίκη σε νίκη στην Αλεβιτική καρδιά της χώρα στην Λατάκια, στο Νότια στην Ντάρα και ασφαλώς στα βόρεια σύνορα με την Τουρκία όπου έχει διακόψει όποια Σουνιτική βοήθεια για την αντιπολίτευση.
Η Ρωσική πλευρά ως τώρα έχει επιτύχει ότι επιθυμούσε: ο Άσαντ παραμένει στην εξουσία.
Η Ρωσική πλευρά ως τώρα έχει σχεδόν επιτύχει ότι επιθυμούσε: ο Άσαντ παραμένει στην εξουσία, η Συριακή Αντιπολίτευση, αν χαθεί το Χαλέπι να συρθεί στις διαπραγματεύσεις από άλλη βάση και η Τουρκία να είναι και αυτή εγκλωβισμένη στην Αμερικάνική αμφιθυμία και τις δικές της εσωτερικές αντιφάσεις.
Αν χαθεί το Χαλέπι ή η πολιορκία συνεχιστεί επί μακρόν σχεδόν πάνω από 500,000 άνθρωποι μπορεί να μετακινηθούν και προφανώς στην πρώτη γραμμή της εισδοχής είναι η Ήπειρος μας και η χώρα μας. Ασφαλώς μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, είναι όμως η σειρά και η ευκαιρία της Ευρώπης να ορθώσει ανάστημα και να ζητήσει μια Δια-ατλαντική διευθέτηση του προσφυγικού ζητήματος. Κοντά στα υπόλοιπα θεσμικά της προβλήματα η Ευρωπαϊκή Ένωση που κινδυνεύουν και απειλούν το μέλλον της όπως το δημογραφικό, δεν μπορεί να απειλείται από έναν πόλεμο που δεν προκάλεσε.
Η Ελλάδα μέσα σε αυτήν την τέλεια καταιγίδα να μην κάνει κινήσεις όπως η σύνδεση του προσφυγικού με την διευθέτηση του χρέους.
Ο Πρόεδρος Ομπάμα πρέπει να τεθεί αντιμέτωπος με τις ευθύνες του απέναντι στον μεγαλύτερο σύμμαχο του την Ευρώπη η οποία βρίσκεται εν μέσω της Ρωσικής προέλασης και της Αμερικανικής όπως τονίσαμε αμφιθυμίας. Όμως δυστυχώς σε κάθε περίπτωση ο μεγάλος χαμένος θα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση αν δεν ορθώσει ανάστημα καθότι το προσφυγικό δεν απειλεί να τινάξει στον αέρα ούτε την Ουάσιγκτον ούτε την Μόσχα.
Κάτι τελευταίο που θα πρέπει να απασχολεί τη δική μας χώρα είναι μέσα σε αυτήν την τέλεια καταιγίδα να μην κάνει κινήσεις όπως η σύνδεση του προσφυγικού με την διευθέτηση του χρέους με Αμερικανική ενδεχομένως συμπαράσταση αλλά να φάνει στο μέτρο των δυνατοτήτων της ως ισότιμος εταίρος πράγμα εξαιρετικό δύσκολο αν όχι ευφάνταστο υπό τις παρούσες συνθήκες.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Louay Kayyali (born in Aleppo, Syria, 1934 – 1978), Then what?